Coğrafi Konumu
- Ana Sayfa
- Demirci Hakkında
- Coğrafi Konumu
Manisa’nın şirin ilçelerinden biri olan Demirci, Asıl Ege ile İç Ege’ nin dokunak noktasında 30.000 civarındaki merkez nüfusu ile şirin bir yerleşim birimidir. İlçenin 96 köyü bulunmaktadır. Köyleri ile beraber 1233 Km2 alana sahiptir. Doğusunda ve Kuzey doğusunda Kütahya Simav ilçesi, Güneyinde Selendi, Batısında Köprübaşı ve Gördes ilçeleri ile çevreli olan Demirci, yine Batı ve Kuzey batısında Balıkesir ili Sındırgı ilçesine komşudur. Çevresine göre oldukça yüksek olan Demirci ilçe merkezinde ortalama 900 m. rakıma sahiptir. Yıllık sıcaklık ortalaması 12 oC civarındadır. Yıllık yağışların yüzde 50 ye yakını Kış aylarında düşer. Doğal bitki örtüsünde 850 m. civarında Kızılçamlar ( Pinus Britia) yayılma alanının sonuna gelirken, çevredeki dağlarda yerini karaçamlara (Pinus nigra) bırakır. Geçiş özelliği gösteren iklim, Akdeniz ile Karasal iklimin baskılarını yaşar. Bir araştıramaya göre Türk insanın sağlıklı olmak kaydı ile ideal yaşama sıcaklığı 18 – 25 derece arasındadır. Demirci bu değerler arasında bir yıl içinde yaklaşık 120 gün kalarak Ege’ nin yayla turizmi açısından son derece ideal ortamlarından birini oluşturmaktadır. Günlük ulaşımını başta İzmir olmak üzere Salihli, Manisa, Akhisar, Balıkesir, Sındırgı ve Simav üzerinden sağlamaktadır. Sayılan bu merkezlere günlük olarak özel firmalar tarifeli seferler düzenlemektedir. Özel araçları ile Demirci’ye gelmek isteyenler için bu merkezlerin dışında Ankara – İzmir E 23 karayolu üzerinden Uşak, Abide, Simav yolu ile Uşak’tan 2 saatte Demirci’ye ulaşılabilir. Bir başka yol Kütahya, Gediz, Simav üzerinden 180 km dir. Kütahya, Tavşanlı, Emet ilçeleri üzerinden de aşağı yukarı ayni zamanda Demirci’ye ulaşmak mümkündür. İzmir- İstanbul güzergahında Bursa üzerinden 225 km yol alarak Demirci’ye Orhaneli, Harmancık Dağardı, Simav karayolu bağlantısı ile ulaşmak mümkündür. Bursa –Eskişehir yolunda İnegöl, Domaniç, Emet, Simav yolu ile yaklaşık 200 km sonra Demirci’ye ulaşılmaktadır. Güney Marmara’dan Demirci’ye ulaşmak isteyenler için 140 km uzunluğunda bir yol ile Balıkesir, Bigadiç, Sındırgı yol kavşağında Çöygören barajı üzerinden Sındırgı -Simav yolu ile Demirci’ ye ulaşılır. Tamamı asfalt ve karayolu olan bu yollar ayni zamanda harika manzaraları ile gerçekten görülmeye değer özelliklere sahiptir. Sındırgı üzerinden 60 km ile Demirci’ye ulaşan bir başka yol daha bulunmaktadır. Ancak yolun fiziki ve geometrik standartlarının yeterli hale getirilmesi gerekmektedir. Ankara – İzmir E 23 karayolunda Selindi yol kavşağından itibaren ve Selendi üzerinden asfalt karayolu ile 76 km lik bir yolculukla Demirci’ye ulaşmak mümkündür. Ekonomisi uzun yıllar birinci derecede el ve makine halıcılığına ve tütün başta olmak üzere genellikle kuru tarımsal faaliyetlere dayalı Demirci’de son yıllarda Kiraz önemli ihracat ürünü haline gelmeye başlamıştır. Bu etkinliklerin yanında Demirci esasen son yıllarda bir eğitim şehri haline gelmiştir. İlçede C.B.Ü. bağlı bir fakülte ve yüksek okul mevcuttur. Bu iki okulun yaklaşık ve toplam 4000 civarında öğrencisi ve personeli bulunmaktadır. Ortaöğretim kurumlarından 7 lise ve ilköğretime ait 6 ilköğretim okulu da düşünüldüğünde Demirci fonksiyonel olarak tam bir eğitim şehri görünümündedir.
Konum ve Genel Özellikler
Demirci; Ege Bölgesi’nin İç Batı Anadolu Bölümünde yer alır. Ege Bölgesindeki Manisa İlinin bir ilçesidir. İl Merkezinin uzak ilçelerinden birisi olan Demirci, Doğu ve kuzeydoğusunda Kütahya, kuzeyinde Balıkesir İli ile sınır teşkil eder. Güneyinde yine Manisa’nın ilçeleri olan Selendi-Kula, batısında ise Gördes ve Köprübaşı ilçeleri ile çevrili bir konuma sahiptir.
Demirci’nin Kuzey ve Kuzeydoğusunu Demirci-Simav dağları kapatır. 1475 m. yükseklikteki Akçakertik sırtlarının doğusunda kalan sahalar Simav Dağları'nı, batısında kalan sahalar ise Demirci Dağlarını oluşturur.
Demirci’nin Batısında ve Demirci Dağlarını NE-SW yönünde kesen Türkmen dağı 1487 m. ile bir diğer dağlık kütleyi oluşturur.
1535m. yüksekliği ile Asi tepe Demirci sınırları içindeki en yüksek zirveyi oluşturan dağlık kütle olmaktadır.
Menderes kütlesinin uzantısı üzerinde yer alan Demirci çevresinde yaygın olan Neojen ( üçüncü zaman) örtü gelmektedir.
Demirci ilçesinin bulunduğu yer genellikle bir plato görünümünde olup yer yer Asi tepede 1535m. Türkmen dağında 1487 m. ve Demirci Simav dağlarında Damrık-Ziyaret tepe1799 m. ye ulaşan yükseklikler bulunur.
Kabaca Kuzey-Güney yönünde akan Demirci çayı, Karaköy, Serke ve Yortan Deresi kolları, ilçe merkezi civarında morfolojik birimler oluştururlar. İlke Çayı’nın kolları ise Asi tepe dağının Güney ve Doğusuna düşen sahalarda sırasıyla Gümele deresi, Değirmen dere ve Iklıkçı deresinin birleşmesi ile Alaağaç Deresi ve nihayet daha doğuda Minnetler deresi oluşturmaktadır.
Kuzey doğu ve doğusunda uzanan Demirci Simav dağları, Demirci havzasını Simav depresyonundan ayırır. Bu dağlık kütleden itibaren Güneybatı istikametinde yöre az bir meyille 500 m. rakımına düşer. 60 km. Iik bir alan içindeki bu seviye farkı yaklaşık 0/0022’lik bir eğimi gösterir.
Jeoloji
Menderes (Saruhan-Menteşe) masifinin bir parçası olan Demirci ve çevresindeki Paleozoik yaşlı metamorfik kayalara, Mesazoik kireç taşı ve yaygın olarak Neojen depolara rastlanmaktadır. Ayrıca geniş saha kaplayan andazit, Kuzey-doğuda dasit, trakit, riyolit gibi volkanik kütlelerde bulunmaktadır.
Menderes masifinin çekirdek kısmına ait olan gnayslar masifin bir uzantısı olan Demirci yöresinde de görülür. Nitekim Demirci-Simav dağlarının esas yapısını gnayslar oluşturmaktadır. Kütlenin özellikle zirve kısmını oluşturan gnayslar Doğu-Batı istikametinde yer yer daralıp genişleyerek Türkmen dağı zirvelerinde Bardakçı köyü civarında son bulur. Aynı gnays kuşağı Demirci’nin sınırını teşkil eden Batısındaki bir hat boyunca Güneye devam eder. Gnaysların yaygın halde bulunduğu bir diğer sahada NE-SW uzanışlı faylarında bulunduğu bir hat boyunca İsmailler köyü Kuzeyinden başlayarak Marmaracık, Karaisalar, Ahmetler ve Üşümüş köyleri ile buradan Güneye uzanan sahaları içine almaktadır.
Kılavuzlar köyü ile Hırkalı-Bayramşah köyleri doğusunda granitler gözlenir.
Gnayslar dahilinde kuşaklar ve ayrı bantlar halinde ortaya çıkan şiştler Demircinin doğu kesiminde ve Demirci-Simav Dağı'nın güney eteklerine doğru yaygınlık kazanırlar. Kargınışıklar ve Danişmentler köylerinin yörelerinde mermerlere rastlanır. Sevinçler, Hoşçalar, Esenyurt köylerinin güney kesimlerinde NE-SW istikametince uzanan bir hat boyunca gittikçe daralan bir saha içinde metamorfik şiştlerden oluşan bir saha Ahatlar köyü civarına ulaşır ve buradan ince bir hat halinde fayı takiben Saraycık köyü civarına kadar devam eder. Bu yörede de Saraycık köyü civarındaki mermerler Borlu’nun Doğusundan Güneye bir yayılım gösterirler.
Mesozoyik kireç taşların Demirci’nin Doğusunda Sevinçler ve Hoşçalar köylerinin Güneyinden itibaren Güney-Batı istikametinde şeritler halinde rastlanır.
Neojen saha Demirci’nin Kuzey, Kuzeydoğu ve Güney-Batısında geniş sahalar kaplamaktadır. Genel olarak karasal yeni göl çökellerinden oluşan Neojen formasyonu marn, killi kireç taşı, silisli-çörtlü ve kum taşı tabakalarının ardalanmasından ibarettir. Ayrıca sahanın Kuzeydoğu kısmında volkano sedimenter Neojen örtülerine de rastlanır.
Hafif kıvrım dipleri gösteren Neojen örtüsü yer yerde genç faylarla parçalanmıştır. Bir örtü halinde bulunan Neojen formasyonun kalınlığı pre-Neojen temelin topoğrafik durumuna göre değişmektedir.
Ayrıca Neojen’i oluşturan Litolojide de önemli sayılacak değişmeler görülür. Nitekim Simav depresyonunda killi olan Neojen, sahamızda marn ve kireç taşı tabakaları halindedir. Neojen’in Akçakertik civarında görülen kalınlığı 30 ila 35 metre civarında iken yer yer 150 ila 200 metreye çıktığı kesimler mevcuttur. Bu kısımda Neojen genel olarak killi, milli şistlerden beyaz kalker tüflerinden ince elemanlı konglomeralardan ve grelerden oluşur, tabaka doğrultuları genellikle NE-SW olmakla beraber NW-SE doğrultularına da rastlanır. Tabaka eğilimleri pek az veya ufkidir. Disloke sahalarda 25°-35° Ier arasında eğimler görülür.
Demirci yerleşim alanı tamamen Neojen’e ait marnlardan oluşan bir zemin üzerine kurulmuştur. Yer yer traversenimsi kireç taşı, konglomera, kumtaşı ve silisli tabakalardan oluşan Neojen’i de görmek mümkündür. Kireç taşı tabakaları arasında kil ara katkıları da görülür. Batı ve Güneybatı sahalarda kireç taşlarının temelinde tabakalı, sert yapılı yeşil renkli killerde bulunur. Demirci Neojen havzası özellikle Batısında Karaköy deresinin de içinde aktığı havzanın Kuzeyi ile bu sahanın Serke Deresi ile birleştiği alanlarda kum taşı, marn, kireç taşı ve konglomeralar görülür.
Demirci Çayı yatağının genişlediği Güney kısmındaki alüvyonlar, Demirci-Simav dağının Kuzeye bakan yamaçları boyunca yer yer kalın kolüvyal depolar kuvaterner arazileri oluşturur.
Demirci havzasında volkanik kayalarda oldukça yaygınlık göstermektedir. Bu volkanikler arasında başta andezit olmak üzere dasit, trakit, riyolit ve graniti sayabiliriz. Bunlar genellikle dislokasyon hatları boyunca meydana gelmişlerdir. Granitler dışında diğer intrüzyonlar topografya üzerinde diklikler şeklinde kendilerini belirtmektedirler. Nitekim Demirci yöresindeki andezitlerden oluşan Asi tepenin yüksekliği 1535 m. dir. Ayrıca yine Boyacık ve Mezitler ile Azizbey köyleri yöresi bir diğer andazit sahayı oluşturur.
Sevinçler ve hoşçalar köyleri civarında Neojen ve volkana sedimenterler ile şiştler arasından çıkmış riyolit ve trakit sahalar gözlenmektedir. Kargınışıklar ve Danişmentler civarında ise dasitler dikkati çekmektedir.
Jeomorfoloji
Doğu ve Kuzeydoğusu Simav-Demirci dağları ile çevrili olan Demirci yöresi esasen bir plato görünümündedir. Yörenin arızalı kısımlarından Türkmen ve Asi tepe diğer dağlık sahaları oluşturmaktadır. Yaygın olarak sahayı örten neojen formasyonlar üzerinde yer yer yarılmış düzlükler uzanmaktadır.
Dağlık Alanlar
Yörenin dağlık alanlarını Simav-Demirci dağlık kütlesi esasen Menderes masifinin Hersinya orojenik safhasından etkilenen kuzey kısmını oluşturur. Bütünüyle NE-SW yönünde çarpılmış bir blok halindedir. Bu çarpılmayı meydana getiren tektonik faaliyetler, aynı zamanda bir takım dislokasyonlar da neden olmuştur. Dislokasyonlasın birinci derecede önemli olanları, masifin kuzeyinde kabaca E-W doğrultusunda olup burada uzanan fayları oluşturmuş ve özellikle Simav grabeninin teşekkülünde asli rolü oynamıştır. Bunlardan başka ayrıca masifi NE-SW doğrultusunda parçalayan ikinci derece önemli faylarda mevcuttur. Bunlar bilhassa Demirci Dağları kısmında neojen karasal ve volkanik formasyonları ile diğer teşekkülat arasında sınır vazifesi görecek bir mozaik manzarası meydana getirmişlerdir.
Demirci-Simav dağlık kütlesinin Demirci Dağları bölümünü Kuzuluk derenin batsında kalan bölümleri meydana getirmektedir. Buradan Türkmen Dağının kuzeyinde Bakacak Tepeye kadar olan saha dahilinde batıya doğru sırasıyla Bayrak Tepe (1688 m.), Hasan Yaran Tepe (1595 m.), Hışır kaya (1512 m.) belli başlı zirveleri oluşturmaktadır. Bu zirvelerin Güneyinde Simav depresyonuna doğru derin (V) şekilli vadiler gözlenmektedir. Bunların başlıcaları Kuzuluk, Gelinuçtu, Aktaş, Sınır, Yargeçme, Akdere, Sarp dereleridir. Bu vadilerin önlerinde birikinti kornişleri bulunur. Batıdan doğuya doğru gittikçe alçalan araziye bağlı olarak birikinti konileride ortadan kalkmıştır.
Demirci yolunun Akçakertik sırtlarına tırmandığı kesimde kumtaşı, marn, kil ve ince tabakalar halinde bulunan Neojen kesiti yol yarmalarında bariz bir şekilde görülür.
Yörede neojeni deforme eden kabuk hareketleri kırılmalara sebep olmuş, Neojen serisi yüksek irtifalara çıktığı gibi, bir kısmı da çökmelerle Simav oluğunun tabanı da kalmıştır. Neojen formasyonları Paleozoik üzerine diskordan olarak oturmaktadır. Demirci platosunun üstünde Orman İşletmesine ait binaların yanında tepeden Güneye ve Batıya doğru bakıldığında, Neojenin SSW yönünde, temele ait gnaysları örttüğü görülür. Demirci platosunun Kuzeyinde neojen yaştaki en eski aşının satıhlarının yaşıtı olan aşının satıhları, Güneybatı yönünde yüzde 68’Iik bir meyille uzanmakta ve üst kısmına gelen kesimde, Neojen karasal ve volkanik ara tabakalı formasyonlar üzerinde de gelişmiştir.
Akçakertik sırtı civarındaki karasal Neojen formasyonlarının tabaka başlarını kesen bu satıh SSW yönünde Demirci çöküntü havzasına doğru meyillidir. Bu yöredeki gözlemler Neojen serisinin teşekkülünden sonra güneye meyillendiğini, daha sonra Neojeni kesen aşınım sathı ile birlikte, yeni hareketlerle tekrar aynı yöne doğru artan bir eğim kazandığını göstermektedir.
1487 m. yüksekliğe sahip Türkmen dağı Demirci’yi kuzey cepheden kapatmaktadır. Bu dağlık kütlenin zirvesinde Bardakçı köyü bulunmaktadır. Bu yörede N-S ve NE-SW doğrultulu faylar bulunmaktadır. Bardakçı fayı son yıllarda Demirci civarında görülen (1969-1970-1971) depremlerle sıkı ilişkisi olan bir diskakosyon hattı olarak görülür. Esedin kıranı Batısındaki Söğütçük fayı ise, bu yörede önemli bir heyelan sahası olarak görülür. Kolayca süpürülebilen sahalardan müteşekkil bulunan bu yörede, fay bloklarına ait denivelmanlar silikleşmiş veya çok defa ortadan kalkmışlardır.
Demirci dağlarını güneybatıdan ve yine aynı doğrultuda kesen Türkmen dağı kuzeybatıdan itibaren yörenin batı kesimini ve buradan daha güneyde Çomaklı dağına doğru ilçenin sınırını teşkil edecek şekilde uzanır. Bu uzantı ile birlikte yüksekliğide tedrici olarak azalır. Nitekim 1487 m. yüksekliğe sahip zirve, Hanım kaya Tepede 1141 m.ye düşerken Çomaklı Dağı’nın zirvesi 1201 m. dir.
Yörenin tamamı Demirci sınırları içinde kalan ve andezitlerden oluşan dağlık kütlesi ise 1535 m. yüksekliğindeki Asi tepesidir. Demirci Neojen havzasında N-S yönde uzanır. Kuzey kesimlerinde N-W istikametinde ve güney kısmında da S-W istikametinde çarpılma gözlenen Asi tepe dağı, doğu ve batı eteklerindeki faylar arasında bir bakıma bir horsu görünümü arz etmektedir. Kütle, özellikle N-S ve W yönlerinde dik eğimlere sahiptir. Asi Tepe dağının kuzeydoğusunda 1226 m. yükseklikte Eğrelti dağı yer almaktadır ve NE’ ya doğru çıktıkça Demirci-Simav dağlık kütlesine karışan bu yöre Demirci platosunun bu bölümdeki yüksek sahalarını oluşturur.
Plato Sahası
Demirci yöre olarak aslında bir bütün halinde plato görünümündedir. Bu plato N ve E kısımlarını kapatan Simav-Demirci dağlık kütlesinden itibaren gerek ilçe merkezinin içinde bulunduğu Neojen havzaya doğru ve gerekse yine doğu kesiminde Demirci köylerini içine alan Neojen havzaya doğru tatlı bir meyille hafif dalgalı bir topografya gösterir. Platonun üzerinde yer alan akarsular ana hatlar itibariyle NE-SW yönünde uzanmaktadır. Bu durumu Demirci Çayının kolları olan Karaköy dere, Serke deresi ve Yortan Deresi’nde gördüğümüz gibi, daha doğuda yer alan ve İlke çayının kolları olan Gümele, Değirmendere, lklıkçı dere ve Minnetler derelerinde de aynen görmek mümkündür. Akarsuların böylesine ana hatlar oluşturmasının nedeni Menderes masifinin güneye çarpılması sonucudur denebilir.
Simav-Demirci dağlarının Kuzey yamaçları derin vadilerle yarılmışken, Güney yamaçlarından itibaren su bölümü çizgisini geçerek tatlı bir meyille ilçe merkezine doğru ulaşır. İlçe merkezi ortalama 900 m. yükseklikte bir sahaya kurulmuş olmasına rağmen bugün yeni gelişen mahalleleri platoyu yaran vadilerin içerisine kayması, yerleşim sahasının çok farklı yükseltilerde olmasını sonuçlandırmıştır. Nitekim Cumhuriyet mahallesi, Kızılçağla Tepe 897 m. yüksekliğe sahipken Yenice mahallesinde su deposu 925 m. ve şehrin en üst kesiminde yer alan Akıncılar mahallesi su deposu 1006 m. yüksekliğe sahiptir.
Karaköy, Serke ve Yortan dereleri platoyu yararak “V” biçimli vadiler oluşturmaktadır; bunlar Yeşildere’de Karaköy ve Serke deresi vadileri ile birleşirler, Yortan deresi vadisi ise sahanın Güney nihayetinde Kılavuzlar Kahvesi’nde bu kollarla birleşir. Buradan itibaren yer yer alüvyon yataklar oluşturarak Demirci Çayı adıyla Demirköprü barajına ulaşır.
Platonun Doğu bölümünü oluşturan sahalar Demirci-Simav dağlık kütlesinin Güney yamaçlarından itibaren genellikle volkanik malzemelerden trakit, riyolit ve dasitlerden oluşan bir saha olarak dikkat çeker. Sahayı İlke çayının kolları olan Minnetler, Iklıkçı, Değirmendere ve Gümele dereleri NE-SW istikametinde parçalayarak Demirköprü barajına ulaşırlar. Bu kesimde son derece arızalı bir görünüme sahip olan yöre Asi Tepe dağının NE etekleri çevresinde 850-900 m. Ier arasında geniş düzlükler oluşturur. Buradan daha Güneye İcikler yöresine doğru inildiğinde 600 m. de çok daha sade bir topografik görünüm kazanır. İcikler Köyü ise bir polye içerisinde kurulmuştur. Nitekim tarihi Sidas Harabeleri polye tabanında çevreden aşınan malzemeler altında kalmış ve saha tamamen bir tarım alanı durumuna geçmiştir